Trường học Kiến tạo tại Ấn Độ (P.2)
Trường học đang chuẩn bị cho sự THÀNH CÔNG hay THẤT BẠI?
Tổng thống Benjamin Franklin có một câu nói rất hay: “By failing to prepare, you are preparing to fail.” (Thất bại trong việc chuẩn bị chính là chuẩn bị cho việc thất bại)
Điều đáng tiếc là người trẻ thường được chuẩn bị để thất bại nhiều hơn là để thành công.
Những năm tháng đại học mình dành đa số thời gian để tham gia và tổ chức các hoạt động cho sinh viên. Từ việc tổ chức những hoạt động cho vài người, dần thành vài chục, vài trăm và đôi khi gần cả nghìn người. Đó là những năm tháng rực rỡ, đẹp đẽ và mình đã học được rất nhiều điều và có được những mối quan hệ “để dành cả đời”.
Nhưng đó cũng là những năm tháng mình có rất nhiều giây phút thấy “đau” và thất vọng. Những ngày tháng cuối cùng làm hoạt động sinh viên mình nhận ra rằng dù mình có nỗ lực đến mấy, những người đồng đội của mình có nỗ lực đến mấy, có vẻ như những gì tụi mình làm được cũng không bao giờ đủ thành công.
Câu hỏi: “Những gì mình làm có mang lại ý nghĩa gì không?” cứ luôn ám ảnh mình, mãi đến tận bây giờ...
Khi nhìn lại, cái mà tụi mình luôn rất thiếu lúc đó là THỜI GIAN và SỰ HỖ TRỢ.
Có quá nhiều áp lực từ xung quanh dồn nén và cùng có chung thông điệp: “Làm thêm nữa đi!” và “Tự nỗ lực đi!”.
Rất nhiều những nội dung, tiêu chí, chủ đề, chương trình đủ mọi khía cạnh được yêu cầu thực hiện trong một thời gian ngắn. Đôi khi có những việc “từ trên trời rơi xuống” và được yêu cầu chỉ thực hiện trong vòng vài ngày. Mọi việc luôn “gấp”, “khẩn cấp” và “bắt buộc”.
Có nhiều bạn trẻ tài năng và cũng rất tử tế nhưng đã từ chối đi cùng một con đường với bọn mình vì các bạn nhận thấy: Tổ chức đòi hỏi ở các bạn quá nhiều những điều các bạn không thể cho đi và đôi khi là cũng không có để cho đi.
Thành thật mà nói, rất hiếm khi tụi mình có đủ thời gian, công sức, được chuẩn bị và có đủ nguồn lực để làm một điều gì cho thật nghiêm chỉnh, sâu sắc và có sức lan tỏa.
Tụi mình hầu như cũng không bao giờ có đủ thời gian để cùng ngồi lại với nhau, chia sẻ, chiêm nghiệm, động viên và “chữa lành” những vết thương từ quá trình thực hiện những chương trình cứ liên tục nối tiếp nhau. Tụi mình không có đủ thời gian để thật sự lớn lên. Tụi mình "trải" nhưng không mấy khi "nghiệm".
Với mình, đó là một vòng xoáy những chương trình chưa kịp lớn đã vội tan, chưa kịp sâu đã vội tàn.
Sau khi tốt nghiệp và đi làm, cũng không ít lần mình phải đối diện với những việc được thiết kế để thất bại nhiều hơn là thành công giống như vậy. Việc làm một điều gì đó với rất ít thời gian và hầu như không có sự hướng dẫn và hỗ trợ có vẻ như trở thành một lẽ dĩ nhiên. Không ít lần mình đã phải rất vất vả và dằn vặt để có thể được sống khác đi.
Khi quan sát cách trải nghiệm học tập của sinh viên và học sinh hiện nay, mình nhận thấy cùng một kiểu mẫu giống như vậy được lặp đi lặp lại.
Một học kỳ với rất nhiều môn học và vì nhân danh “đổi mới phương pháp học tập”, môn học nào cũng được tổ chức theo hình thức làm việc nhóm và thuyết trình. Kết quả là mỗi “dự án” thuyết trình như vậy các em có rất ít thời gian để chuẩn bị.
“Chạy thuyết trình” để có điểm và qua môn đang ngày càng trở nên phổ biến hơn. Và trong quá trình chuẩn bị đó, hiếm khi người học thật sự có được sự hướng dẫn và hỗ trợ kĩ càng. Giáo viên kỳ vọng người học phải tự nỗ lực để ra được những sản phẩm có chất lượng cao, hợp ý giáo viên. Tới giờ trình diễn, các em phải diễn cho hay và nếu không đạt được, đó là lỗi của các em.
Mình còn biết có những dự án học tập học sinh chỉ làm vỏn vẹn trong 1 tiết học – 35 phút rồi kết thúc luôn. Nhiều dự án cũng mãi chỉ nằm trên giấy chứ không bao giờ được hiện thực hóa.
Nếu chỉ làm những dự án kiểu như vậy, mình thật sự băn khoăn là các em có bao giờ thật sự cảm thấy mình thành công và đang làm những việc có ý nghĩa không?Khi kết nối lại những trải nghiệm và quan sát này, mình cho rằng đây là một cách sống, cách làm “CHUẨN BỊ CHO SỰ THẤT BẠI”.
Ngày hôm nay mình dám nói lên điều này vì mình đã nhìn thấy một cách sống khác, cách làm “CHUẨN BỊ CHO SỰ THÀNH CÔNG” rất khác tại trường Riverside của Ấn Độ - một trong những ngôi trường được xem là sáng tạo nhất thế giới.
Tại Riverside, mỗi học sinh trong quá trình học tập của mình sẽ tham gia vào một chương trình có tên gọi là “Persistance” hay “Bền bỉ”. Khi thực hiện Persistance, các em sẽ làm việc trong một nhóm nhỏ với các bạn của mình, thiết kế và triển khai một dự án để giải quyết một vấn đề mà các em quan tâm.
Ngay từ tên gọi của chương trình cũng đã thể hiện rõ thông điệp quan trọng nhất mà nhà trường mong các em học được: "Những dự án tốt cần có thời gian và sự bền bỉ để tạo ra tác động."
Những dự án Persistence các em không chỉ làm trong một vài ngày, một vài tuần mà kéo dài 3 đến 4 năm. Một nhóm học sinh đã gặp gỡ đoàn của mình và chia sẻ về dự án các em đang thực hiện. Hoạt động của dự án là nấu ăn và mang thức ăn đến cho một số ông bà cụ sống neo đơn có hoàn cảnh khó khăn vào thứ 7 hằng tuần. Các em đã làm điều này bền bỉ trong suốt nhiều năm, với cùng những cụ ông cụ bà đó, cùng những công việc đó.
Khi nói về dự án của mình, có một sự tự hào và hạnh phúc lấp lánh trong ánh mắt của các em. Mặc dù về hình thức của dự án không có gì là quá sáng tạo hay đặc biệt, nhưng các em đã thật sự thành công với dự án của mình. Các em kể đôi khi vì bận lịch ôn thi mà không đến thăm các ông bà được, ông bà sẽ nhớ và hỏi sao chính xác em này hay em kia vì sao hôm nay không đến. Một chi tiết nhỏ thôi nhưng làm mình thật sự xúc động.
Ngày xưa mình cũng tổ chức nhiều chương trình, chiến dịch tình nguyện cho sinh viên. Sức ép từ việc phải đổi mới, phải làm cái mới làm cho mình không dám nghĩ và cũng không bao giờ quay lại nơi mà mình đã từng đến. Các nỗ lực luôn luôn theo kiểu “một lần rồi thôi”. Mình đoán, chắc cũng chẳng có người dân nào, trẻ em nào nhớ được mình là ai.
Và như vậy, mình thấy thật sự “sốc” khi biết rằng có một cách làm hoạt động xã hội cho học sinh, sinh viên hoàn toàn khác như ở Riverside. Một cách làm tập trung vào chiều sâu, vào tác động lâu bền thay vì chạy theo chiều rộng, theo “làn sóng”.
Mình chợt hiểu rằng: Làm thật tốt một vài điều nhỏ còn hay hơn làm nhiều việc lớn mà không đi đến đâu!
Đôi khi chính vì chỉ làm những việc nhỏ thôi và làm đi làm lại mới thật sự là điều kiện tốt để người làm có đủ thời gian và tâm trí để cải thiện việc mình cần làm. Từ đó mới có thể làm được tốt hơn, và từ đó mới có sự sáng tạo có ý nghĩa.
Trong tất cả các giờ học tập và hoạt động của học sinh ở Riverside, mình còn quan sát thấy các Thầy Cô luôn dành một khoảng thời gian khá nhiều cho một kỹ thuật gọi là “Closing the loop”. Nghĩa là dành thời gian để chiêm nghiệm, lắng nghe, thảo luận xem mình và mọi người cảm thấy như thế nào về những gì đã diễn ra.
Mọi người hỏi nhau xem đã làm được điều gì, học được điều gì, việc gì cần được cải thiện. Học sinh và giáo viên dành thời gian cho những lời khen ngợi, những lời động viên, dành thời gian cho việc “neo” lại những kỷ niệm và cảm xúc tích cực.
Một quy trình nhỏ nhưng vì được thực hiện xuyên suốt, liên tục ở khắp mọi môn học và hoạt động trong suốt 15 năm giúp học sinh hình thành thói quen tìm kiếm và cảm nhận ý nghĩa cho những việc mình làm.
Một chi tiết khác mà tụi mình cũng quan sát được là khi các anh chị lớp lớn hơn đang thực hiện các hoạt động chia sẻ và dẫn dắt cho những vị khách như mình, một bạn học sinh lớp nhỏ hơn sẽ đi theo, ngồi ở một góc để quan sát, ghi chép, học hỏi. Cách làm như vậy là để đến năm sau em sẽ hiểu được mình cần phải làm gì và cần cải thiện điều gì để hoạt động được tốt hơn.
Sau buổi quan sát này các em cũng sẽ có thời gian trao đổi với các anh chị, Thầy Cô đã tham gia hoạt động. Và khi về lớp, các em cũng sẽ tường thuật lại cho các bạn trong lớp những gì đã diễn ra. Những quy trình, kỹ thuật như vậy thể hiện rất sâu tư duy “chuẩn bị cho sự thành công” của nhà trường.
Để có được những học sinh tự tin, giỏi giang và làm việc hiệu quả thật sự không đến từ việc “quẳng” các em vào những thử thách vượt quá khả năng một cách đột ngột và kỳ vọng các em tự mình “bơi được ra biển lớn”. Tất cả đều là sự thiết kế, sự kiên nhẫn, sự tính toán trong việc hỗ trợ các em từng bước và cho các em đủ thời gian để lớn lên.
Mặt khác, nếu cứ liên tục ép người trẻ làm những việc mang tính hình thức, đối phó, chắp vá, vội vàng, hời hợt thì mình e là sẽ rất khó để có được một thế hệ tương lai dám nghĩ, dám làm, hiểu được việc mình làm, tự tin về điều mình làm, yêu việc mình làm và thật sự làm được việc. Khi liên tục thất bại và không hiệu quả, năng lượng ở đâu để mà bước tiếp?
Một lần nữa “Kiên nhẫn là chứng tích đích thực của tình yêu thương”.
--------
Viết ra những điều này với mình thật không dễ dàng. Nhưng mình vẫn cảm thấy cần phải nói ra và thật lòng mong những năng lượng và thời gian tươi đẹp của tuổi thơ, tuổi trẻ được sử dụng một cách đúng đắn và hiệu quả hơn.
Mình cũng muốn gửi lời xin lỗi đến những người đã đồng hành cùng mình, những sinh viên mình đã dạy và những ai đã là một phần của hành trình đã qua vì mình đã không nhận ra những điều này sớm hơn và quyết liệt hơn trong hành động.
Mình sẽ sống khác đi, mình hứa đấy!
- Linh Ho -
Nghiên cứu sinh Tiến sĩ và Thạc sĩ Giáo dục học tại Vương Quốc Anh