Phát triển Toán Học và ICT một cách TỰ NHIÊN cho Trẻ: Từ Bàn Tay, Cái Đầu, Đôi Mắt, Cái Miệng đến Trái Tim

Hiểu về Giáo dục mầm non (P.4)

"Bé nhà mẹ Bông cũng bằng tuổi con mình mà biết đếm, biết cộng trừ đến 100 rồi mà con mình thì đếm đến 10 còn vất vả ấy!"

"Em không bao giờ cho con xem TV hay đụng vào các thiết bị điện tử của ba mẹ vì sợ ảnh hưởng đến sự phát triển trí não và khả năng giao tiếp của con!"

Ba mẹ có thấy những băn khoăn này quen thuộc không?

Khi nhắm mắt lại và hình dung về một em bé đang học Toán hay học về Công nghệ thông tin (ICT) ba mẹ sẽ nghĩ gì? Một em bé đang ngồi miệt mài làm phép cộng trừ trên trang giấy hay một em bé đang ngồi dán mắt vào màn hình máy tính, Ipad, điện thoại gõ gõ lướt lướt?

Mình nghĩ những hình ảnh như thế này đã ăn sâu vào tâm thức của thế hệ ba mẹ như bọn mình vì đó chính là cách mà chúng ta học Toán hay trải nghiệm Công nghệ thông tin trong một thời gian rất dài. Toán là khô khan khó nhằn còn thiết bị điện tử là con đường dẫn dắt đến những thứ gây nghiện không tích cực.

Nhưng có nhất định học Toán và ICT thì phải buồn chán và nguy hiểm như vậy hay không?

Mình cũng từng băn khoăn nhưng bây giờ thì mình biết là có một con đường hoàn toàn khác cho ba mẹ, cho các em bé và cho những ngôi trường muốn mang Toán và ICT vào cuộc sống của các con một cách rất TỰ NHIÊN và Ý NGHĨA.

Để đi trên con đường mới này cần sự dịch chuyển từ quan điểm dạy học thuộc lòng và thực hiện DỒN NÉN các bài tập, hoạt động để đạt được những cột mốc và thành tích sang:

[phát triển TỰ NHIÊN cho các con bằng Bàn Tay, Cái Đầu, Đôi Mắt, Cái Miệng và Trái Tim]

Điều này có nghĩa là:

1. 🖐️Từ bàn tay: Trẻ em học và hiểu về Toán học và ICT thông qua những trải nghiệm cụ thể hơn là những ý tưởng trừu tượng.

- Làm thế nào để con hiểu được phép chia có nghĩa là gì?

Con có 10 viên sỏi, làm thế nào để chia đều cho con và bạn Dâu?

Con lần lượt phân cho con 1 viên sỏi, rồi đến Dâu 1 viên sỏi, con 1 viên, Dâu 1 viên và cứ làm như thế cho đến hết tất cả sỏi. Sau đó khi đếm lại con có 5 viên sỏi, Dâu có 5 viên sỏi. Vậy là con đã thực hiện được phép chia đều cho cả 2 bạn rồi đấy.

- Làm thế nào để con hiểu lập trình có nghĩa là gì?

Bạn Nhím sẽ hóa thân thành một chú robot để vượt qua được mê cung làm từ những đồ vật/ băng dính trên mặt đất. Con sẽ là một “lập trình viên” đưa ra những hướng dẫn cho bạn như “tiến lên một bước”, “sang phải 1”, “sang trái 2 bước”.

Thông qua trò chơi, con hiểu thế nào là việc phân chia vấn đề lớn thành các bước nhỏ và suy nghĩ về thứ tự hành động để đạt được mục tiêu. Con hiểu thế nào là “điều khiển từ xa”, tập nhìn qua góc nhìn của chú robot để điều khiển được chúng. Con học cách giải quyết “lỗi” khi robot đi sai và tìm những con đường khác thay thế. Lập trình có thể được học theo cách rất đơn giản và rất “con người” như vậy!

2. 🧠Từ Cái Đầu: Toán học không phải chỉ là học đếm số và làm phép tính. ICT cũng không phải chỉ là biết cách sử dụng các thiết bị điện tử để tạo ra sản phẩm. Học Toán và ICT là học ngôn ngữ và nguyên tắc của tư duy và giải quyết vấn đề.

Ví dụ:

- Con học Toán là học về tư duy PHÂN LOẠI (Matching and Sorting): những khối gỗ màu xanh sẽ ở cùng một nhóm với nhau, còn những khối gỗ màu vàng sẽ ở cùng một nhóm khác; mặc dù con chó và con mèo cũng có bốn chân nhưng con chó thì sủa gâu gâu còn con mèo thì kêu meo meo.

- Con học Toán là học về tư duy nhận biết MÔ THỨC (Patterns): khi con nhìn thấy một chuỗi màu sắc hoặc hình dạng lặp đi lặp lại, con có thể nhận ra mô thức và dự đoán phần tiếp theo của chuỗi đó. Ví dụ, khi con thấy các khối gỗ được xếp theo mô thức đỏ - xanh - đỏ - xanh, con biết rằng màu tiếp theo sẽ là màu gì không?

- Con học toán là học về ĐO LƯỜNG (Measuring): Có nhiều hơn thì thích hơn đúng không nè? Nhưng có bao nhiêu loại nhiều hơn nhỉ? Có nhiều hơn về chiều cao, chiều rộng, về độ nặng, về tuổi tác nè, thật là đa dạng!

Để so sánh chiều cao của hai chiếc ghế mà không cần dùng thước thì con sẽ làm như thế nào? Con suy nghĩ và quyết định đặt hai chiếc ghế xuống sàn nhà và dùng bàn chân nhỏ bé của mình và phát hiện ra chiếc ghế này bằng 4 bàn chân còn chiếc ghế kia thì là 5 bàn chân rưỡi.

- Con học ICT là học về tư duy LOGIC. Chiếc bánh này màu hồng, đúng hay sai? Chiếc bánh này vị chanh đúng hay sai? Nếu chiếc bánh này vị chanh thì ba sẽ không ăn. Nếu chiếc bánh này vị trà xanh thì mẹ sẽ rất thích. Nếu hôm nay trời mưa thì chúng ta sẽ phải ở nhà. Còn nếu trời nắng thì chúng ta sẽ đi công viên chơi.

- Con học ICT là học về việc MÃ HÓA để chuyển đổi một ngôn ngữ này sang một ngon ngữ khác (Coding). Nếu A là hình vuông màu xanh, B là hình tam giác màu đỏ, v.v. Như vậy tên con trong ngôn ngữ bí mật này sẽ được viết như thế nào?

3. 👁️Từ Đôi Mắt: Khi đã hiểu về các khái niệm và vấn đề bản chất trong Toán học và ICT, ba mẹ, giáo viên và bản thân các em bé có thể đeo lên cho mình “những chiếc kính” Toán học và ICT để thấy xung quanh mình là rất nhiều những cơ hội để con tìm hiểu và thực hành.

- Khi giúp mẹ làm bếp, mẹ nhờ con [“Con hãy bỏ giúp mẹ hết những quả cà chua màu đỏ và rổ này và những quả dưa leo màu xanh vào rổ kia!’.]

- Khi con vẽ một bức tranh/bản đồ mô tả ngôi nhà của mình, ba hỏi con [“Nhà mình có bao nhiêu phòng?”, “Bên trái phòng ngủ là phòng gì?”, “Trong phòng của con có bao nhiêu cái ghế? Để đi được từ phòng ngủ sang phòng khách sẽ mất bao nhiêu bước chân?”]

- Khi chơi đóng vai, con trở thành một cô bác sĩ thú ý và các bạn sẽ là những người chủ mang thú cưng đến để khám bệnh. Con vẽ ra một bảng hướng dẫn các bước để khách hàng có thể biết quy trình khám bệnh sẽ như thế nào.

Con giả vờ dùng các máy móc như máy chụp X-quang để khám xem em chó có đang bị gãy cái chân nào không. Con giả vờ dùng máy tính để nhập vào kết quả khám bệnh, in hóa đơn cho khách hàng và ghi nhận lại thu nhập ngày hôm nay.

Con có cần đâu giấy bút và những bài tập để học những điều tuyệt vời này?

4. 👄Từ Cái Miệng: Toán và ICT chứa đựng rất nhiều ngôn ngữ mới mẻ để các em bé làm giàu vốn từ vựng của mình, có thêm nhiều cách thức để mô tả và tương tác với thế giới này.

Ba Mẹ và Giáo viên đừng ngại khi sử dụng những từ ngữ phức tạp để trò chuyện với con về những vấn đề Toán học hay Công nghệ trong đời sống hằng ngày. Có thể ngày hôm nay con chưa hiểu hoàn toàn nhưng việc sử dụng những từ ngữ đó sẽ giúp con suy nghĩ một cách rõ ràng, chính xác hơn và “nhúng” Toán và ICT sâu hơn vào cuộc sống thật.

- Hãy hỏi con: [“Con hãy đoán xem khối lượng của quả cam này sẽ như thế nào? Nó sẽ nặng hơn hay nhẹ hơn quả táo này?”]

- Hãy hỏi con: [“Con có bao giờ nhìn thấy máy in chưa? Con nghĩ nó hoạt động như thế nào? Con hãy đoán xem khi mẹ nhấn nút này thì điều gì sẽ xảy ra?”]

5. ❤️ Từ Trái Tim: Ở độ tuổi mầm non, điều con cần nhất không phải là áp lực phải biết làm những gì theo những tiêu chuẩn cụ thể (biết đếm đến bao nhiêu, biết đọc, biết viết như thế nào, biết sử dụng máy tính làm gì) mà là con thấy yêu thích cách suy nghĩ và giao tiếp thông qua ngôn ngữ Toán và ICT.

Niềm yêu thích này thắp lên một ngọn lửa nhỏ trong tim con để dẫn lối con tiếp tục bước đi trên hành trình rất dài phía trước, áp dụng những điều cơ bản con học được trong việc giải quyết những vấn đề phức tạp hơn. Con thấy vui và tự tin trong những trải nghiệm với Toán và Công nghệ chứ không phải thấy bất an, sợ hãi và buồn chán.

Với niềm vui và tâm thế tự tin là “Con làm được!” này, một thế giới mới rất diệu kỳ sẽ mở ra với con.

- Linh Hồ -
Tiến sĩ và Thạc sĩ Giáo dục học tại Vương Quốc Anh